Szkoła początkowa i gimnazjum
W 1873 roku, jako 9-letni chłopiec Stefan Żeromski zaczął naukę w szkole początkowej znajdującej się w Psarach. Młody Stefan spędził tylko rok w tej szkole. Nauczycielami w tej szkole był Paweł Strachowski i jego żona Honorata. Żeromski został wysłany do tej szkoły przez swoich rodziców, aby nauczyć się języka rosyjskiego, który był wymagany, aby dostać się do gimnazjum. Żeromksi żył w okresie rusyfikacji, dlatego ten język był mu niezbędny do codziennego życia. Stefan poczynił bardzo duże postępy w nauce w tej szkole, jednak duże problemy sprawiała mu arytmetyka nauczana po rosyjsku. Ten rok ciężkiej nauki w szkole miał go przygotować do klasy wstępnej gimnazjum. Już w 1874 r. został oficjalnym uczniem Męskiego Gimnazjum Rządowego w Kielcach. w budynku tego gimnazjum znajduje się obecnie Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego. Pochodził on z ubogiej rodziny, dlatego dla jego rodziców trudne było zapewnienie mu potrzebnych rzeczy do szkoły takich jak podręczniki czy mundurek. W latach 1881 -1883 podczas nauki w Gimnazjum zamieszkał na stancji u pani Antoniny Zeitheim, na ul. Sukowskiej (obecnie ul. Wojska Polskiego). W czasie gimnazjalnej nauki Stefan miał liczne problemy z językiem rosyjskim i arytmetyką, co skutkowało tym, że musiał chodzić na korepetycje. Okres pobytu w gimnazjum był ciężki dla Stefana - czytanie polskiej literatury, jej posiadanie i używanie języka polskiego groziło poważnymi konsekwencjami, jednak mimo to Stefan ciągle akceptował to ryzyko. W 1879 roku stracił matkę, a w 1883 roku – ojca. Został zdany tylko na siebie, więc aby się utrzymać udzielał korepetycji. Było to jego jedyne źródło utrzymania, bo pomoc jego dalszej rodziny była znikoma. W czasie gimnazjum zaczęły się jego pierwsze próby literackie, w których pomagał mu jego ulubiony nauczyciel, polonista – Antoni Gustaw Bem. To właśnie on rozbudził w Stefanie twórczość literacką. W tym właśnie okresie czasu powstawały jego dzienniki. W 1886 roku Stefan Żeromski ukończył Męskie Gimnazjum Rządowe nie zdając matury – był na to za słaby i nieprzygotowany, ponieważ miał duże zaległości.
Studia
Jesienią 1886 roku udał się do Warszawy. Wstąpił do Szkoły Weterynaryjnej, bowiem tylko tam przyjmowano bez matury. Wkrótce trudności finansowe, które uniemożliwiły kontynuację studiów, zmusiły Żeromskiego do podjęcia pracy zarobkowej jako guwerner na dworach szlacheckich. Ten tryb życia dostarczył młodemu nauczycielowi bogatych obserwacji różnych środowisk a także przeżyć osobistych, które stały się podwaliną do jego bogatej twórczości prozatorskiej. Pierwsze opowiadania, w których ujawnił swoją głęboką wrażliwość na krzywdę społeczną ludu oraz krytyczną postawę wobec społeczeństwa ziemiańskiego, drukował „Głos”. Były to: „Ananke”, „Zapomnienie”, „Siłaczka”, „Zmierzch”, „Niedziela”.
W 1890 roku Stefan Żeromski otrzymał posadę korepetytora w Nałęczowie. Tam poznał Oktawię z Radziwiłowiczów Rodkiewiczową, z którą wziął ślub w 1892 roku. Wraz z żoną wyjechał do Szwajcarii, by objąć posadę bibliotekarza w Muzeum Narodowym Polskim w Raperswilu. Praca ta przyniosła rodzinie stabilizację materialną a pisarzowi samodzielne, wnikliwe studia historyczne. W raperswilskim muzeum znalazł bowiem materiały polskich grup konspiracyjnych i emigracyjnych. Ponadto zmiana klimatu dobrze wpłynęła na zdrowie i samopoczucie pisarza. W Szwajcarii Żeromski nawiązał wiele kontaktów np. z seniorem polskiego socjalizmu – Bolesławem Limanowskim, działaczem rewolucyjnym i teoretykiem kooperatyzmu – Edwardem Abramowskim. Ich poglądy wywarły duży wpływ na młodego twórcę. Abramowski stał się prototypem postaci Korzeckiego w „Ludziach bezdomnych” oraz ideowym patronem postawy Gajowca z „Przedwiośnia”. Podczas wycieczek do Zurychu autor „Siłaczki” poznał Gabriela Narutowicza. W latach raperswilskich pisarz wiele tworzył, a jego dzieła stawały się coraz dojrzalsze. W 1895 roku pod pseudonimem Maurycy Zych opublikował w Krakowie zbiór opowiadań pt.: „Rozdziobią nas kruki, wrony” oraz tom „Opowiadań” pod własnym nazwiskiem. Przedstawił w nich problemy społeczne i ideowe, zwłaszcza ukazaną we wstrząsających i bolesnych obrazach walkę narodowowyzwoleńczą wraz z idącą za nią klęską.
Instytut Weterynarii SGGW w Warszawie
Jest to budynek dawnego Instytutu Weterynarii znajdującego się w Warszawie.